MADDE
Az veya çok yer kaplayan her varlık madde olarak adlandırılır.Çiçek,okuduğumuz kitap hatta biz de birer maddeyiz.
Maddeleri gözlemlenebilen ve ölçülebilen özelliklere göre tanımlarız. Görme, işitme, koklama, tatma ve dokunma duygularımız maddelerin özelliklerini algılamamızı sağlar.Bu konuda esneklik,parlaklık,kırılganlık gibi maddelerin gözlenebilen özelliklerine yer verilmiştir.
Dokunma duygusuyla maddelerin sertlik,yumuşaklık,esneklik,sağlamlık gibi özelliklerini algılarız.Maddelerin şekli,saydamlığı,parlaklığı vb. ile ilgili özelliklerini ise görme duyumuzla algılarız.Maddelerin bazı özelliklerini birden fazla duyumuzla algılarız.Örneğin, pürüzlülük,kırılganlık,esneklik gibi özellikleri hem görme duyumuzla hem de dokunma duyumuzla algılayabiliriz.
Maddelerin bazı özelliklerini de tadarak algılarız.Maddelerin tadı olup olmadığını,tadı varsa ekşi mi,tatlı mı,acı mı olduğunu tatma duyumuzla algılarız.
Saydam-Opak
Işığı geçiren maddelere saydam madde denir.Saydam maddeler renksiz olabileceği gibi farklı renklerde de olabilir.Pencere,bardak,gözlük gibi camdan yapılmış maddeler,bazı poşetler saydamdır.Benzer şekilde su da saydam bir maddedir.
Tül perde,buzlu cam,kağıt gibi bazı maddeler ışığın bir kısmını geçirir.Bu tür maddeler yarı saydam maddelerdir.Işığı geçirmeyen maddeler ise opak olarak adlandırılır,Demir veya ahşap kapılar,duvarlar opak maddelere örnektir.
Parlak-Mat
Bazı cisimler üzerine ışık düştüğünde parlar.Örneğin,çelik tencere,altın ve gümüşten yapılmış maddeler,teneke kutular parlaktır.Odun,toprak gibi maddeler ise üzerine ışık düştüğünde parlamaz.Bu tür maddeler mattır.
MADDELERİN CİSİM,ALET,EŞYA,MALZEME OLUP OLMADIKLARINI NASIL ANLARIZ?
· Maddeye çeşitli işlemlerle şekil verildiğinde cisim adını alır.Çivi,toplu iğne gibi maddeler demire şekil verilerek yapıldığı için birer cisimdir.Aynı maddeden farklı cisimler yapılabilir. Örneğin;defter,sandalye,peçete gibi farklı cisimler ağaçtan elde edilir. Ayrıca bir cisim de birden fazla maddeden meydana gelmiş olabilir.Sadece katı haldeki maddeler cisim olma özelliğine sahiptir.
· Maddelere şekil vermek ya da onlar üzerinde bir iş yapmak için özel olarak yapılmış nesnelere alet denir.Meyve ve sebzeleri kesmeye yarayan bıçak bir alettir.Aletleri günlük yaşamımızda işlerimizi yaparken kullanırız.Ayrıca aletler marangozluk,heykeltıraşlık,ayakkabı tamiri gibi işlerle uğraşanlar tarafından da kullanılır.
· Hayatımızı kolaylaştırdığı için evimizde,okulumuzda veya yanımızda bulundurduğumuz nesnelere eşya denir.Eşyalar uzun süre dayanabilen ancak zaman içerisinde eskiyen nesnelerdir.Kanepe,halı,televizyon,ayakkabı gibi nesneler birer eşyadır.
· Maddeler tüketim amacıyla kullanıldığında malzeme adını alır.Malzemeler kullanıldıkça biter,yerine yenisi alınır.Yemek yaparken kullandığımız baharatlar,yağ ve yumurta birer malzemedir.
MADDENİN HALLERİ
Maddeler doğada üç halde bulunurlar.Bunlar katı,sıvı ve gaz olarak sınıflandırılırlar.
MADDENİN HALLERİ
1.KATI HALİ (MASA ,TAHTA,KAŞIK)
2.SIVI HALİ (SU, SÜT, AYRAN)
3. GAZ HALİ (HAVA, OKSİJEN,SU BUHARI)
Maddenin Katı Hali
Konuldukları kap değiştiğinde şekillerinde bir farklılık olmayan, bulundukları kabın şeklini almayan maddelere katı maddeler denir.Örneğin;kalem,silgi,masa,kapı gibi maddeler katıdır.
Toz şeker,tuz,un,toz deterjan,kum gibi maddeler küçük taneli katılardır.Küçük taneli katıların taneleri katı gibi davranmasına rağmen bu katılar sıvılar gibi davranarak akarlar.Bu özelliklerinden dolayı konuldukları kabın şeklini alırlar.Örneğin;Bir miktar mercimek bardağa konulduğunda bardağın,kavanoza konulduğunda kavanozun şeklini alır.
Maddenin Sıvı Hali
Konuldukları kabın seklini alan maddelere sıvı maddeler denir.Sıvı haldeki maddeler kap değiştikçe şekil değiştirir.Örneğin;sıvı halde bulunan süt,bardağa konulduğunda bardağın; tencereye konulduğunda ise tencerenin şeklini alır.Yere döküldüğünde ise yayılarak yüzeyin şeklini alır.Akma özelliğinden dolayı sıvıların belirli bir şekli yoktur,konuldukları kabın şeklini alır.
Maddenin Gaz Hali
Madde katı ve sıvı dışında gaz halinde de bulunabilir.Örneğin,hava gaz haldedir,Havayı göremesek de var olduğunu birçok olayla fark ederiz.Havanın varlığını rüzgar,fırtına gibi hava olaylarında hissederiz.Denize daldığımızda çıkan kabarcıklar,bisiklet veya araba tekerleğinin şişmesi de havanın varlığını açıklar.Ayrıca soluk alıp verdiğimizde akciğerlerimize dolan madde de havadır.
Isınmada kullandığımız doğal gaz,solunum sırasında aldığımız oksijen gibi maddeler gaz halde bulunur.Gazların sahip olduğu özelliklerden birisi bulundukları ortamda yayılmalarıdır.Bacalardan çıkan dumanı bir süre sonra göremeyişimiz onun bulunduğu ortamda yayılmasından kaynaklanır.
Gazların bir diğer özelliği de çok küçük gözeneklerden kaçabilmesidir.Örneğin,iğneyle deldiğimiz bir balonu şişirdiğimizde bu küçük gözenekten hava çıkar ve bir süre sonra balon söner.
KİTAP KAYNAKLARI : 1. İLKÖĞRETİM 4. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERS VE ÇALIŞMA KİTABI 1. KİTAP
YAZARLAR: MEHTAP AGALDAY
HATİCE KÜBRA AKÇAM
İNCİSER İPEK
FATMA KABLAN
2. İLKÖĞRETİM 6. SINIF FEN VE TEKNOLOJİ DERS VE ÇALIŞMA KİTABI 1. KİTAP
YAZARLAR: KOMİSYON
